Տիգրան Մանսուրյան. «Հայրենիքի մեջ ես` աղոթքի մեջ ես»

Երևանի սովորական շենքերից մեկի սովորական բնակարաններից մեկը հանրահայտ է նրանով, որ այդտեղ է բնակվում հայտնի երգահան Տիգրան Մանսուրյանը: Նա մենակ է ապրում Երևանում և ձմեռվա ամիսներին գնում է ԱՄՆ` աղջկա մոտ:

 -Ի՞նչ եք անում առաջին հերթին, երբ վերադառնում եք Հայաստան:

-Վերականգնում եմ կապը իմ տան հետ, տան իրերի հետ, որոնց կարոտած եմ լինում. գրքեր, ձայնագրություններ, իմ ռոյալը, լուսանկարները` իմ, հարազատներիս, կնոջս... Մի քանի օր դրանով եմ ապրում, մինչև սովորական է դառնում այդ ամբողջը, առօրեական, ինչպես միշտ:

-Հաճախ եք ճամփորդո՞ւմ Հայաստանով:

-Անցած ամառ եղել եմ Շիրակի դաշտավայրում, Հառիճավանքում: Իսկ նախորդ տարին եղել եմ Վանաձորում: Հրաշալի բնաշխարհ է, հիանալի ընկերներ ունեմ այնտեղ: Վանաձորցիները շատ անմիջական են, երբեմն անպաշտպան իրենց մաքուր բնության պես, բայց նաև զայրանալիս գիտեն մինչև վերջ զայրանալ, բայց էլի անխարդախ են: Լոռվա աշխարհը անընդհատ դեմքեր է տալիս. Արտավազդ Փելեշյան, Հրաչյա Սարուխան: Երբ ես լինում եմ Վանաձորում, Սարուխանին եմ անմիջապես հանդիպում. նա լավ լռել գիտի… Խոսելն էլ իր բանաստեղծությունների նման է. տաք, խորքով, ապրողաց և շատ հնչեղ:

-Ի՞նչ է Ձեզ համար հայրենիքը:

-...Աղոթելու պահը լավագույն ուժերի կենտրոնացման պահն է: Այդ վիճակում գտնվելը մեծ հարստություն է, որովհետև դու քո ճշմարտության մեջ ես: Հայրենիք ասվածն ինձ համար աղոթքի պես մի բան է. մաքուր, լուսավոր ուժերի կենտրոնացում: Մի պահ է, երբ դու և ճշմարտությունը նույնանում եք: Հայրենիքի մեջ ես` աղոթքի մեջ ես:

-Ամեն տարիք ունի իր շեմը, ինչի՞ շեմ է Ձեզ համար 70 տարեկանը:

-Ես մտածում եմ` ինչ լավ է, որ այս տարիքն էլ ունեմ ինձ հետ: Բայց բացարձակ չեմ հասկանում` ի՞նչ է 70, ի՞նչ է 26, էս ինչի՞ եղավ 70... Տարին Երկրի պտույտն է արևի շուրջ: Ինձ ի՞նչ, թե ով ում շուրջն է պտտվում.. և դա վերագրվում է ինձ... չեմ ուզում հասկանալ: Միայն վերջերս սկսել եմ հարգել իմ տարիքը և հասկանալ, որ կան բաներ, որ ինձ այլևս թույլ չեմ կարող տալ, որոնք նախկինում գեղեցիկ էին դիտվում, այժմ այլևս գեղեցիկ չէ... պարզվում է:

-Իսկ ինչպիսի՞ պապիկ եք:

-Ես հինգ թոռ ունեմ, բայց ինձ բոլորովին պապիկ չեմ զգում: Ուրախանում եմ իրենց հետ: Իմ երեխաների հետ հարաբերությունը եղել է մշտապես խաղ, մենք միշտ խաղացել ենք: Հիմա նույնն էլ թոռներիս հետ է, իհարկե բարկանալ էլ գիտեմ, երբ բարկացնում են:

-Դուք մեծացել եք այնպիսի ընտանիքում, որտեղ գնահատվել է դասական երաժշտությունը, արդյոք դա կարո՞ղ է լինել լավ երգահան դառնալու գրավականը:

-Զրոյական մակարդակը կարևոր է, իմ զրոյականը դասական երաժշտության հանդեպ բավական բարձր էր, և այդ ճանապարհն արդեն անցել էի: Լավ է, երբ որ երեխաները ծնողներից ստանում եմ դասական արժեքների հանդեպ հարգանք, ուշադրություն, սեր, լինի դա գրականություն, գեղարվեստ, երաժշտություն... Առհասարակ, գեղեցիկի հանդեպ սերը հեշտ չի տրվում, նա ինքը չի գա քեզ ընդառաջ, եթե դու նրա ներքին պահանջը չունենաս: Դա պետք է հղկել և ամեն օր բացել նորանոր գեղեցկություններ, ու դու դրանով ես լինելու հարուստ: Կյանքը այդ գեղեցկությունների հետ շփումն է:

-Հայերը Ձեզ գիտեն հիմնականում որպես մեր ֆիլմերի երաժշտության հեղինակ, և շատ քչերն են լսել Ձեր դասական գործերը, որոնցով Դուք հայտնի եք արտասահմանում: Ձեր կարծիքով ի՞նչն է պատճառը:

- Ինչ վերաբերում է ֆիլմերի իմ գրած երաժշտությանը, ապա այդ էր պահանջում ֆիլմը, եթե ֆիլմն ավելի լուրջ լիներ, ես կմտածեի այլ ավելի խորը երաժշտության մասին, բայց այստեղ պարզ է` սեր է, մեր բնությունն է, մեր առօրյան, և դրան համապատասխան էլ երաժշտությունը, այստեղ փիլիսոփայական հարցեր շոշափելու բացարձակ կարիք չկա:

Երբեմն Հայաստանում կազմակերպվում են համերգներ, որտեղ հնչում են իմ դասական գործերը: Ըստ երևույթին` դա քիչ է, որպեսզի կապ ստեղծվի: Մեր իրականությունն այժմ պտտվում է քաղաքական այրերի, փողատերերի շուրջ. կարծես թե ամենաշարժվող մասը իրենք են: Արվեստագետների պարագայում այդ շարժումը նկատելի չէ, անգամ շարժում էլ չի դառնում կարծես թե: Թեև կազմակերպվում են փառատոններ, բայց լուսարձակը չի ընկնում երաժշտությամբ զբաղվող մարդկանց վրա:

-Ըստ Ձեզ` Հայաստանի դեմքը ո՞րն է երաժշտության ասպարեզում:

- Երաժշտական դեմքն այն է, ինչ ստեղծել է Կոմիտասը, և այն, որ Կոմիտասի դպրոցի հիմքի վրա գոյացել է առայսօր. Արամ Խաչատրյանը, Առնո Բաբաջանյանը… Արվեստն ընդհանրապես շփումների երևույթ է, անցյալում Հայաստանը շփումների կենտրոն է եղել արևմուտքի և արևելքի միջև: Դա մեզ շատ է հարստացրել:

-Իսկ դա արդյոք չի՞ դժվարեցնում:

-Երբ դու գտնվում ես արևմուտքում, ունես հաղթահարելու մի վիճակ, արևելքում` մի ուրիշ, իսկ երբ երկուսի միջև ես, սա հավելյալ հաղթահարման պայմաններ է քո առջև դնում, և այստեղ աշխատելը հեշտ չէ: Այո, դժվար է, բայց հետաքրքիր. ընդհանրապես արվեստը հենց այդ դժվարությունների հաղթահարումն է: Երբ քո առջև նպատակ ես դնում և դժվարությամբ հաղթահարում, դա է քո ստեղծագործական հաճույքը, իսկ երբ հեշտ ես հաղթահարում, նվազ հաճելի է:

Իր սիրելի բազկաթոռին

-90-ականներից հետո ո՞ւմ կարող եք նշել, որոնք շարունակում են կերտել Հայաստանի երաժշտական դեմքը:

-Երևանում է աշխատում այժմ շատ հիանալի երաժիշտ Աշոտ Զոհրաբյանը, նորերի մեջ շատ են հետաքրքիր անունները` Արթուր Ավանեսովը, Արթուր Ահարոնյան, Շվեյցարիայում է ապրում Դավիթ Հալաջյանը: Էլի կան, ուղղակի նրանց անունները մեր միջավայրում քիչ են հնչում, առհասարակ դասական երաժշտության բնագավառում նոր անունները շատ քիչ են հնչում: Չի կայանում նրանց ամենօրյա կյանքը, միայն դեպքից դեպք են հնչում, և դա շատ քչերի համար է մնում հիշվող: Բայց նրանք շարունակում են ստեղծագործել:

-Ի՞նչն է պատճառը, որ նման իրավիճակ է ստեղծվել:

-Ինձ թվում է, որ մեր իրականության համար, ըստ երևույթին, առայժմ ավելի կարևոր են այն անունները, որոնք առօրյան են լցնում, մարդկանց առօրեական զբաղվածությունն են բավարարում:

-Հայաստանի դերը միջազգային ասպարեզում ո՞րն է:

-Որպեսզի քո ձայնն ավելի հստակ կլսվի, Ձենով Օհանի նման ձայն ունենաս, պետք է ուժեղ պետություն ունենաս: Եթե մենք էլ Շեքսպիր ունենայինք, մեր ձայն էլ լսելի կլիներ: Ամեն ժողովուրդ ունի իր հարթակը, որով նայում է աշխարհին: Մեր հարթակը, ցավոք սրտի, բարձր չէ: Երբ պետականությունը ուժեղ չէ, նույնիսկ եթե Նարեկացի ունենաս, միևնույն է, հազար տարի էլ անցնի, շատ քիչ բան է աշխարհի համար: Խնդիրն այն է, որ մենք այսօր էլ քիչ մասնակցություն ունենք մեծ դաշտում այսօրվա պրոցեսներին: Բայց դրանից տխրել պետք չէ, կարևորը, որ պահպանենք մեր ինքնատիպությունը, մեր դիմագիծը և չամաչենք դրանից: Շատ գեղեցիկ դիմագիծ է, և կարևոր է, որ ինքդ քեզ չդավաճանես: Ուրիշի դիմակը չհագնես, նվաստ չզգաս. դա շատ կարևոր է:

Նա ծնվել է հայրենիքից դուրս, հայրենիքից դուրս  է մեծ ճանաչում ձեռք բերել, սակայն նա միշտ էլ մնում է նույն համոզման. «Տանը լինելը լավ է...»: