Հունգարիայից Հայաստան 17 օրում

«Ամենալավ մեքենան աշխարհում Մոսկվիչն է: Մյուս մեքենաները  ճանապարհին փչանում են, քանի որ համակարգչային մեխանիզմ ունեն, իսկ այստեղ նման բան չկա: Մեքենայի մի մասը ընկավ ճանապարհին, խնդիր չկա. կտորով կապեցինք, ու շատ նորմալ աշխատում է մինչև հիմա»,- 6000 կմ վարելուց հետո համոզված է հունգարացի Աթիլլա Բերենին, ով «The Caucasian Challenge» կազմակերպության ներկայացուցիչն է և արդեն 4-րդ տարին է՝ կազմակերպում է նման «Սիրողական ռալլիներ»:
«Ես շատ եմ սիրում ճամփորդել, ճանաչել տարբեր ժողովուրդների մարդկանց: Եվ նման մարդիկ շատ կան, ովքեր ցանկություն հայտնեցին մասնակցել նման միջոցառմանը»,- ասում է Աթիլլա Բերենին:
Այս անգամ 18 մեքենաները անցել են 11 երկրներով և 17 օրում հասել Հայաստան, որը նրանց վերջնակետն է: «Շատ հասարակ է որոշվել Հայաստանի հարցը, մեր կազմակերպության ղեկավարներից մեկը եղել էր Հայաստանում և շատ հավանել այն: Եղել ենք նաև Վրաստանում, բայց Ադրբեջանում չենք եղել, պետք է ընտրեինք՝ կամ Ղարաբաղը, Հայաստանը, կամ Ադրբեջանը»,- ասում է Աթիլլան:

Հայկական դպրոց Պրահայի սրտում

«Երեխայի համար մայրենին լեզուն այն լեզուն է, որով նա խաղում է»

 «Սիրում եմ քեզ հայոց լեզու,
մայրիկիս պես անուշ ես դու...»

 «Սիրում եմ քեզ հայոց լեզու, մայրիկիս պես անուշ ես դու...»,- արտասանում էր փոքրիկ Արսենն իր առաջին հայերեն բանաստեղծությունը... Նա նոր է սկսել հաճախել Չեխիայի հայկական շաբաթօրյա դպրոցը և դեռ հայերեն չգիտի...

Պրահայի Ցելետնա փողոցի վրա գտնվող Կառլովի համալսարանի մասնաշենքում է տեղավորված հայկական դպրոցը, որն արդեն հատել է իր տասնամյակը։ «Թեև դպրոցը գտնվում է կենտրոնում, բայց ծնողներից շատերի համար հաճախ դժվարություն լինում է երեխաներին բերել այստեղ»,- ասում է դպրոցի կոորդինատոր Արմեն Քոլոյանը, որն աշխատում է Պրահայի «Ազատություն» ռադիոկայանի կենտրոնում։

Դպրոցի երեք դասարաններում այժմ սովորում է 20-25 աշակերտ։ Այստեղ դասավանդվում է միայն հայոց լեզու և գրականություն, նաև լինում են հայոց պատմության մասին զրույցներ։ «Հստակ ծրագիր չկա, դանդաղ գնացող գետ է, ով ուզում է, նավակում գտնում է իր տեղը»,- ասում է Ա.Քոլոյանը, ում երկու դուստրերը գտնվում են այդ նավակում։

Նա արդեն 2 տարի է` նամակագրական կապի մեջ է Հայաստանի կրթության նախարարության հետ։ Դպրոցը գրանցված է այնտեղ, անգամ խոստացել են ապահովել դասագրքերով։ «Իմ փորձից ելնելով եկել եմ այն եզրակացության, որ պետք է ստեղծել հատուկ դասագրքեր սփյուռքահայության` մանավանդ կիրակնօրյա դպրոցների համար։ Այստեղի երեխաներին պետք է գրականության և պատմության սեղմ դասագրքեր, սակայն նախարարությունը դա չի ընդունում։ Ստիպված մենք ենք խմբագրում»,-հայտնեց Ա.Քոլոյանը։

Դժվար է բաժանել երեխաներին ըստ դասարանների։ «Ես կարծում եմ` ոչ մի համայնք չի կարողանում դա անել, քանի որ երեխաների գիտելիքները շատ տարբեր են։ 15 տարեկան տղան կարողանում է խոսել հայերեն, բայց գրել-կարդալ չգիտի։ Նա չի նստի 6-7տ. երեխաների կողքին, որ տառերը սովորի։ Այդ իսկ պատճառով երեխաներին գերադասեցինք բաժանել ոչ թե ըստ գիտելիքների, այլ ըստ տարիքի»,- ասում է Ա.Քոլոյանը։

«Հայաստանում ես աշխատում էի 35 աշակերտի հետ և ինձ համար հեշտ էր, քանի որ նրանք բոլորը համարյա նույն մակարդակի էին, իսկ այստեղ տարբերությունն ավելի ակնհայտ է, և պետք է յուրաքանչյուրի հետ առանձին զբաղվել»,- ասում է 38 տարվա մանկավարժ Լարիսա Գրիգորյանը, ով ութ տարի է` աշխատում է այս դպրոցում։ Նա դպրոցի 3 ուսուցիչներից միակն է, ով դեռ Հայաստանում աշխատել է որպես հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչ։

Չեխիայի հայկական համայնքը` մոտ 12.000 մարդ, երկար պատմություն չունի. հիմնականում անկախության տարիների ընթացքում եկածներն են։ 90-ականներին այստեղ ավելի շատ էին հայերը։

«Շատ վաղուց` 1996թ., համայնքում կային «տղերք», որոնք ոչ օրինական գործեր էին անում, ունեին երեխաներ և իրենց պատկերացումն ունեին թասիբի մասին. «ախպեր, մենք էստեղ պիտի ունենանք հայկական դպրոց, եկեղեցի»։ Քանի որ իրենք չէին կարող ինքնուրույն հիմնել, որոշվեց դիմել «Ազատություն» ռադիոկայանի աշխատակիցներին, որպեսզի օգնենք։ Այդպես ես սկսեցի զբաղվել այս գործով։ Այդ «տղերքից» մեկն էլ երկու ճամպրուկ գրքեր ուղարկեց, որն այդ պահին մեծ օգնություն էր, թեև հիմա նրանք արդեն վաղուց մաշվել են և այլևս պիտանի չեն օգտագործման համար»,- հիշում է Ա.Քոլոյանը։

Այդ ժամանակ որոշ չեխ գիտնականների հետաքրքիր էր հայկական մշակույթը և նրանց աջակցությամբ Կառլովի համալսարանը նվիրատվությամբ տրամադրեց տարածք։ Եվ մինչև այժմ հայկական դպրոցն անօրինական ձևով շարունակում է մնալ այստեղ առանց որևէ փաստաթղթի։

«Սակայն ես երախտապարտ եմ այս տարածքի համար, քանի որ տարածք չլինելու դեպքում դպրոց ստեղծելու մնացած բոլոր խոսակցություններն ուղղակի անիմաստ են»,- ասում է Ա.Քոլոյանը։

Եվ արդեն երկար տարիներ ամեն շաբաթ Պրահայի ամենահայտնի համալսարանի դատարկ մասնաշենքում աղմկում է հայերենը, չեխերենը։ Ընդմիջման ժամանակ երեխաները միմյանց հետ խոսում են չեխերեն։ «Իզուր են մեր նկատողությունները. ես որպես մասնագետ կարող եմ ասել, որ երեխայի համար մայրենին լեզուն այն լեզուն է, որով նա խաղում է»,- ցավով ասում է Ա.Քոլոյանը։

«Երեխաները շաբաթվա ընթացքում մոռանում են հայերենը։ Շատ ընտանիքներում հայրն է հայ, մայրը` այլազգի, և տանը հազվադեպ են խոսում հայերեն։ Շաբաթվա ընթացքում սա միակ օրն է, երբ երեխան հայերեն է խոսում»,- Ծովինար Բեյբությանը`դպրոցի փոքրերի խմբի ուսուցչուհին։

Ուսուցչուհի Անժելա Դադայանի դասարանում սովորում է 8 աշակերտ։ 12-ամյա Հայկ Առաքելյանը մի տարի է` Չեխիայում է, մինչ այդ 7 տարի ընտանիքով ապրել են Մոսկվայում։ Հայերենը սովորել է այս դպրոցում. այժմ խոսում է կոտրված հայերենով։           

11-ամյա Մոնիկան ծնվել է Չեխիայում և հայերեն չգիտեր, այստեղ սովորել է հայերեն գրել, կարդալ։ Նրան դպրոց է ուղեկցում քույրը` նախկին աշակերտներից 21-ամյա Գոհար Հարությունյանը։

Նայում է իր աշակերտներին Անժելա Դադայանը և ժպտալով ասում. «Երեխաների աղավաղված հայերենը, սովորելու ձգտումը... շատ հրապուրիչ է, շատ ոգևորող և նաև շատ տխուր»

...Սըսսս, դասն սկսվեց. տերունական աղոթք, հետո մանկական թոթովանքով հնչեց հայկական այբուբենը...

Վրաստանում հայկական ավտոբուսը ձորն է ընկել

Նկարը «Ա1+»-ի

Օգոստոսի 18-ին`ժամը 20.30-ին տեղեկատվություն է ստացվել, որ Վրաստանի Հանրապետության տարածքում շրջվել է ՀՀ քաղաքացիներ տեղափոխող ավտո­բուս, կան տուժածներ:

Ճշտվել է, որ Վրաստանի ժամանակով ժամը 17.30-ի սահմաններում Կազբեգի-Թբիլիսի ավտո­ճա­նա­պար­հին` Գուդաուրի շրջկենտրոնի մոտակայքում, դեռևս չպարզված հանգամանքներում, ձորն է շրջվել Ռոստով-Երևան երթուղի իրականացնող 07 ՏԼ 505 պետհամարանիշի ավտոբուսը (վարորդ` Հենրի Խազարյան): Ավտոբուսում եղել են 29 քաղաքացի (5 ՌԴ և 24 ՀՀ քաղաքացի, որոնցից 3-ը` անչափահաս): 

Դեպքի վայր ժամանած Վրաստանի Հանրապետության ԱԻՎ, ոստիկանության և շտապօգնության աշխատակիցների ուժերով բոլոր ուղևորները դուրս են բերվել ձորից: ՃՏՊ-ի հետևանքով տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ են ստացել 17 քաղաքացի: 6 առավել ծանր մարմնական վնասվածքներ ստացած տուժա­ծ­ներ տեղափոխվել են Թբիլիսի քաղաքի, մյուսները` Գուդաուրիի և շրջակա բնակավայրերի հիվանդանոց­ներ:

Նախնական տվյալներով հիվանդանոց են տեղափոխվել` 

Վարորդ` Հ.Խազարյանը, ուղևորներ` Ց.Նիկոլեշվիլին (ծնվ. 1950թ.), Միլենա Գասպարյանը (ծնվ. 2007թ.), Վ.Գասպարյանը (ծնվ. 1985թ.), Լարիսա Մալխասյանը (ծնվ. 1981թ.), Անժելա Մարինցյանը (ծնվ. 1985թ.), Գևորգ Մկրտչյանը (ծնվ. 1971թ.), Գրիշա Տերենցյանը (ծնվ. 1958թ.), Սվետլանա Սիլոյանը (ծնվ. 1993թ.), Անտոնինա Միսկոյանը (ծնվ. 1933թ.), Է.Սահակյանը (ծնվ. 1961թ.), Սվետլանա Սերպովան (ծնվ. 1968թ.), Լյուդմիլա Վանյանը (ծնվ. 1957թ.), Լյովա ՈՒնայանը (ծնվ. 1956թ.), Գայանե Սարգսյանը (ծնվ. 1987թ.):

2 տուժած և 12 անվնաս փրկված քաղաքացիների տվյալները չի հաջողվել ճշտել:

Հաղորդում է ՀՀ ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԻՐԱՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

Մոտոցիկլետով Հայաստան՝ հանուն հաշմանդամների

Հենց այս նպատակով են այս երկու երիտասարդները Լեհաստանից եկել Հայաստան, որպեսզի հաշմանդամների խնդիրները բարձրացվեն, և ամենակարևորը՝ փորձի փոխանակումն է երկու երկրների մասնագետների միջև:

Նրանցից մեկը՝ Արկադիուշ Տոնաշիակը, աշխատում է Լեհաստանի «Եղբայր Ալբերտի» անվան հիմնադրամում, որի ղեկավարը հայ կաթոլիկ եկեղեցու քահանա Թադեուշ Իսակովիչ-Զալեսկին է: Արկադիուշը զբաղվում է սահմանափակ կարողություններով մարդկանց իրավունքների հարցերով և երկար է փնտրել մոտոցիկլետ վարող հաշմանդամ Մաչեյ Բանաշեքին, որը համաձայնել է  Լեհաստանից մոտոցիկլետներով գալ Հայաստան:

Մաչեյը, ով չունի մի ոտք, ստացել է իր վարորդական իրավունքը հաշմանդամ դառնալուց հետո: «Շատ կարևոր է, որ Մաչեյը ինձ հետ է, քանի որ հաշմանդամները, նրան տեսնելով, ցանկանում են նմանվել նրան, լինել նրա նման ակտիվ»,- ասում է Արկադիուշը:

Երիտասարդները թեև ընդամենը մեկ շաբաթ են մնացել այստեղ, սակայն հանդիպել են բազմաթիվ կազմակերպությունների հետ, որոնք զբաղվում են սահմանափակ կարողություներով տեր մարդկանց հետ, դրանցից է «Սկարպ» հկ-ն, որն ունի հաշմանդամների բասկետբոլի թիմ:

Հայաստանում լեհ տղաներին զարմացրել է 3 փաստ 

«Ինձ շատ զարմացրեց Երևանը, որը շատ մոդեռն քաղաք է: Մեր ղեկավարն անընդհատ ասում էր, թե այստեղ պայմանները լավը չեն: Ես անգամ գրեցի նրան, թե ինչու էր այդպես փնովում Երևանը: Ես շատ անգամներ եմ եղել փոքր հյուրանոցներում՝ հոսթելներում: Եվ Երևանի հոսթելը ինձ շատ զարմացրեց. իսկական եվրոպական ոճ է»,- նշում է Արկադիուշ Տոնաշիակը:

Իսկ Մաչեյ Բանաշեքին շատ են զարմացրել… հայ աղջիկները: «Լեհաստանում միշտ խոսվում է, որ լեհ աղջիկերը ամենագեղեցիկն են, սակայն այստեղ հասկացա, որ հայ աղջիկները շատ ավելի գեղեցիկ են»,- ասում է Մաչեյը, որը ամուսնացած է և երեխա ունի:

Սակայն նրանց երկուսին ամենից շատ զարմացրել է, որ Երևանում այսօր մեծ տեմպով իրականացվող շինարարության ընթացքում հաշվի չեն առնվում նաև սահմանափակ կարողություններով տեր մարդկանց տեղաշարժման հարցերը:

Պայքար կրպակների ապամոնտաժման դեմ

«Էլեկտրական սարքերի վերանորոգում» ցուցանակն ընկած է մայթին, որտեղ թափթփված են քարեր: Քարերը վերջակետ են դրել կրպակի կյանքին: Կրպակի ներսում արհեստավոր Հովհաննեսը և իր ընկերը հավաքում են տարբեր տեղ թափթփված իրերը և տեղավորում արկղների մեջ:
«Այսքան հախաճորդներից ապրանք ունենք այստեղ, ո՞նց պետք է տանք տերերին՝ չգիտեմ»,- ցույց տալով դարակներում դրված հեռախոսները՝ կարծես ինքն իրեն ասում է Հովհաննեսը:
Նա 8 տարի վերանորոգում է էլեկտրական տեխնիկա՝ հեռուստացույց, մագնիտաֆոն, հեռախոս:Այստեղ է Հովհաննեսի հաճախորդներից տիկին Ռիտա Ավետիսյանը. նա եկել է իր սարքած մագնիտաֆոնը վերցնելու. «Մագնիտաֆոնս ամեն տեղ տարել եմ սարքելու, չէին կարողանում գլուխ հանել, միայն այստեղ կարողացան սարքել: Հիմա չգիտեմ՝ ինչ պետք է անեմ, եթե էլի փչանա մագնիտաֆոնը: Կարգին, շնորհքով տղերք են, պրոֆեսիոնալ, հիմա ո՞ւր պետք է գնան, ի՞նչ է, գնա՞ն՝ ուրիշ ազգի համար աշխատելու»:Արաբկիր վարչական շրջանի Փափազյան փողոցի 5 կրպակներն են ապամոնտաժում:
Տեղ-տեղ մայթերին նստած ոչինչ չասող հայացքներ, թափթփված իրեր, վազվզող լրագրողներ... քիչ հետո էլ ոչինչ չի վկայի ոստիկանների և կրպակատերերի միջև առավոտից տեղի ունեցած բախումները, որի հետևանքով որոշ ժամանակ փակվել էր Փափազյան փողոցի երթևեկությունը, իսկ բախման մասնակիցները ստացան տարբեր քերծվածքներ:

Ամառային հանգստի աբսուրդը

Սևանի ափին

Վերջերս, ինչպես յուրաքանչյուր «իրեն հարգող» հայ, գնացել էի Սևան: Եվ պարզվում է, ոչինչ չի փոխվել. ես կրկին ամաչում էի, որ լողազգեստով եմ:

Բայց ավելի ամաչեցի, երբ լսեցի, թե ինչպես է 4-5տարեկան տղան համոզում մորը, որ գոնե առանց վերնաշապիկի լողա, իսկ մայրը. «Չէ, բալես, կմրսես, մայկով մտիր ջուրը»:

Ոչ, այդ պահին չամաչեցի, որ լողազգեստով եմ, որ այդ երիտասարդ մայրիկը չի պատկերացնում, որ երեխան թաց հագուստով ավելի շուտ կմրսի...

Պարզապես մի պահ տխրեցի...